Frans Mak (Corzoon) krijgt op 25 september j.l. een telefoontje met de vraag of hij misschien familie is van Sergeant Jacobus Mak. “Ja”, zegt Frans, “dat was mijn oom, een broer van mijn vader.” En of hij nog foto’s heeft van deze oom en of hij weet wat er gebeurd is tijdens de oorlog in Nederlands Indië. Voor foto’s moet hij zijn zus Alie raadplegen en Frans weet alleen dat ome Jaap in Indonesië zat en daar is verdronken. Punt. De beller blijkt luitenant kolonel b.d. Jacques Z. Brijl te zijn die zich al enige jaren verdiept in de achtergronden van al dan niet gesneuvelde “Indiëgangers”. Door zijn onvermoeibare inzet en positieve benadering heeft defensie ingezien dat men in het verleden veel te ver van de achterblijvers af heeft gestaan en is er begrijpelijkerwijs nog steeds veel ongenoegen en soms boosheid onder de nabestaanden van deze mensen, die hun leven hebben gegeven voor hun vaderland in het verre Indië. Nabestaanden die vaak niets afweten van wat er precies met hun opa, vader of oom is gebeurd.
Vele archieven zijn opengegaan en defensie geeft inmiddels alle medewerking als het gaat om nooit opgehelderde feiten. Bij een onderzoek door de heer Brijl naar een andere militair, stuit hij eind september op de naam Mak, Brijl gaat op onderzoek uit en komt bij Frans terecht. Als je in het dorp vraagt wie er nog iets weet van Jaap Mak, dan is het meest gehoorde verhaal dat hij het door de ontberingen daar in Nederlands Indië niet meer zag zitten en het water in is gesprongen. Binnen de familie valt het woord deserteren zelfs; Jaap (geboren 21 juli 1909) zou één dag na zijn 38e verjaardag op 22 juli 1947 de benen hebben genomen en is toen verdronken. De feiten liggen anders en loochenstraffen de dorpsverhalen, die een eigen leven zijn gaan leiden tot zichtbare opluchting van de familie. Op woensdag 9 december j.l. heeft Frans het oorlogsherinneringskruis overhandigd gekregen uit handen van Luitenant ter Zee II b.d. de heer S. Jeekel, bijgestaan door zijn vrouw mevr. N. Jeekel die in samenwerking met de heer J.Z. Brijl onderzoek hebben gedaan naar Sergeant Infanterie Jacobus Mak, die gelegerd was te Magelang op Java.
De onderscheiding bleek oom Jaap vanwege zijn Moed en verdiensten in november 1946 toegekend te zijn, de familie was hiervan niet op de hoogte. Oom Jaap is gesneuveld op 22 juli 1947 te Palembang, door vijandelijk vuur terwijl hij in actie met een landingsvaartuig op een rivier een geschikte plek zocht om aan land te gaan. Zijn lichaam is echter nooit gevonden. De Stichting OGS (Oorlogs Graven Stichting) heeft daarom zijn naam 
opgenomen in één van de 42 gedenkboeken teneinde de nagedachtenis aan Jaap en velen die in het verre Oosten hun leven gaven, in ere te houden. Er is een schat aan informatie losgekomen bij het onderzoek naar Sergeant Infanterie Jacobus Mak. Hij blijkt op 24 februari 1942 net voor de capitulatie van het KNIL begin maart van dat jaar, te zijn getrouwd en heeft zelfs een zoon die…Frans Mak heet! Nee, we zijn nog niet zover dat deze Frans al is opgespoord, hij kan nog steeds in Indonesië wonen, maar ook hier ergens in Nederland rondlopen. De familie is zichtbaar geëmotioneerd bij het overhandigen van de envelop met documenten die voor hen eindelijk inzage geven in het leven van hun oom, nu bijna 70 jaar geleden. Geen verhalen meer die een eigen leven gaan leiden maar een bij koninklijk besluit toegekend erekruis, het OHK en eerherstel voor Oom Jaap. “Ere wie Ere toekomt” zou mijnheer Brijl zeggen. Als Historische Kring Ursem mochten we op de voorste rij zitten bij de overhandiging van deze Ere-medaille en we zullen in de katern van volgend jaar een uitgebreid artikel opnemen over deze “verloren zoon” uit Ursem. Van zijn jaren in Japans krijgsgevangenschap, tot het werken in de Japanse kolenmijnen en het verloop van zijn militaire loopbaan. Een artikel dat licht werpt op een toch wel donkere en zeker onderbelichte periode tijdens onze koloniale escapades in de periode van 1940-1945 in Nederlands Indië.
Nico Mulder